NIEUWSBRIEF
no. 13, april 2019
In deze Nieuwsbrief:
- Inleiding
- Nieuwe publicatie: Rijk heggenlandschap
- Symposium Rijke heggenlandschappen
- Opmerkelijk
- Boomplantprogramma 2018-19
- Heggenvlechten winter 2018-19
- Projecten
- Internationaal
- Immaterieel erfgoed
- Nieuws van de lokale groepen
- Tot slot
Beste mensen,
Op een (te) mooie 2e Paasdag zet ik mij aan het schrijven en samenstellen van deze nieuwsbrief. Een heel seizoen heggenvlechten en planten zit er op sinds de laatste nieuwsbrief in december uitkwam. De sleedoorn is inmiddels uitgebloeid, de eerste meidoorns staan in bloei. De hazen rennen als idioten achter elkaar aan, de fazantenhanen bevechten elkaar en gisteren heb ik tot mijn vreugde dicht bij Wageningen diverse paartjes patrijzen in kruidenrijke akkerranden gezien.
In deze nieuwsbrief meer boeiende zaken, maar dan in de vorm van verslagen, filmpjes en nieuwsartikelen. Er is veel gebeurd rond het heggenvlechten, zowel in Nederland als ook internationaal. We hebben een succesvol boomplantseizoen achter de rug, lokale heggengroepen en het gilde waren actief en we hebben onze handleiding Rijk Heggenlandschap uitgebracht. Met dit laatste beginnen we deze nieuwsbrief. Veel lees- en kijkplezier.
Lex Roeleveld,
namens de stichting Heg & Landschap
Kreeg je deze nieuwsbrief van iemand doorgestuurd en wil je hem voortaan ook direct zelf ontvangen? Meld je dan nu aan. Klik hier en vul je gegevens in (emailadres, voor- en achternaam).
|
|
Nieuwe publicatie: Rijk heggenlandschap
Op 12 april is Rijk heggenlandschap, handleiding voor toekomstgericht herstel gepresenteerd. De handleiding met op de omslag een prachtige foto van Roel Winters van een kneu met jonkies in een dichte, gevlochten meidoornheg, gaat over de aanleg en het onderhoud van heggen en bomen. De heg met haar vele oude en nieuwe functies, waarbij biodiversiteit centraal staat.
Het eerste exemplaar werd aangeboden aan de heer Karel van Soest, burgemeester van Boxmeer. Ook Ruth Bakkenes (Landschapsbeheer Boxmeer), Marc de Wit (Staatsbosbeheer), Jaap Dirkmaat (Vereniging Nederlands Cultuurlandschap), Henk Baas (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) en Wout van Vulpen (vertegenwoordiger van de agrarische sector) kregen van Louis Dolmans, voorzitter van Heg & Landschap, een ‘eerste’ exemplaar aangeboden voor hun energieke bijdragen aan het behoud en herstel van heggen en heggenlandschappen. Rijk heggenlandschap vormt met Bomen & struiken van hier (2014) en de Handleiding heggenvlechten en haagleiden in Nederland en Vlaanderen (2017) een trilogie over aanleg, onderhoud en beheer van heggen in ons land. Rijk heggenlandschap is hier in te zien en is verkrijgbaar via Heg & Landschap. In Vlaanderen is door het Agentschap Onroerend Erfgoed een handleiding over het historisch beheer van hagen en houtkanten uitgegeven. Zie elders in deze nieuwsbrief, bij 'Internationaal'.
Louis Dolmans reikt eerste exemplaar uit aan Karel van Soest, burgemeester van Boxmeer.
|
|
Symposium Rijke heggenlandschappen
In het klooster van Sint-Agatha, gelegen in het Maasheggengebied, organiseerde Heg & Landschap met Staatsbosbeheer het symposium Rijke heggenlandschappen. Ruim 70 deelnemers uit allerlei sectoren en delen van het land hebben een dag lang over de noodzakelijke aanleg en goed onderhoud van heggen en bomen gesproken.
Tijdens een lange wandeling door het Maasheggengebied was het genieten van het landschap en werden in kleine groepjes de resultaten van het huidige beheer bekeken en besproken.
In 2007 organiseerde Heg & Landschap in Boxmeer een heggensymposium. De conclusies van toen gelden nog steeds en zijn ook in de nieuwe handleiding terug te vinden:
- heggen moeten smoel hebben,
- een heg heeft het recht te groeien, en
- de noodzaak meer heggen en niet te vergeten bomen, te planten.
Tijdens de veldwandeling was goed te zien hoe dit in het Maasheggengebied meer en meer wordt toegepast. Robuuste heggen, veel nieuwe aanplant, zorgvuldige omgang met bomen en een meerjarig heggenplan als basis voor het onderhoud. Klimaat en biodiversiteit maken planten van meer bomen en struiken een must. Heggen kunnen hierin belangrijke rol spelen, ook in de landbouw.
Naast onderhoud en aanleg is gesproken over de succesfactoren voor gebiedssamenwerking en de noodzaak om landschapsbeheer een plek in het onderwijs te geven. We schrijven z.s.m. het verslag van dit symposium, dat dan op onze website en in de volgende nieuwsbrief te vinden zal zijn.
|
|
Opmerkelijk
Maasheggen Unesco biosfeer
Vorig jaar zomer heeft het Maasheggengebied de status UNESCO biosfeergebied gekregen. Erkenning voor het unieke karakter van een gebied met prachtige natuur waar ook de mens, lees vooral de landbouw, een belangrijke rol speelt. Het Maasheggengebied is daarmee het eerste in Nederland en 1 van de 650 biosfeergebieden wereldwijd. Vorige maand is de toekenning officieel gevierd. Aan de toekenning is de verplichting gekoppeld om met nog meer energie te werken aan een evenwichtige ontwikkeling van natuur, landbouw, toerisme en water. De Maasheggenunesco website start met een prachtig filmpje en laat vervolgens zien wat er zoal in het gebied te beleven valt, onderzocht en ondernomen wordt. Een winterse versie van het Maasheggengebied is gemaakt door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap.
Den dornman van Zaltbommel
In onze handleiding Heggenvlechten en haagleiden staat een passage uit de stadsrekening van de stad Hattem uit 1529 waarin vermeld wordt dat buiten de stadspoort den haeghen gelegd moesten worden. Dat het vlechten van heggen rond een stadswal vaker gebeurde, kregen we kort geleden in Zaltbommel te horen. In het stadsarchief staat vermeld dat in april 1624 den dornman Jan Goerss 13 gulden ontving voor het leggen van een dorne hege bij een van de twee stenen beren en nog twee gulden voor het opvullen van enkele gaten in een nog bestaande haag. Te lezen op pag. 208 van het schitterende boek De versterkte stad Zaltbommel. 900 jaar beschermd door wallen en muren, geschreven door Hein Hundertmark e.a. (2016). Bekijk hier de digitale versie.
Heggenvarkentjes
De hedgehog, het heggenvarkentje ofwel de egel heeft het moeilijk. De aantallen lopen zowel in bewoond als in het buitengebied hard achteruit. Dat is althans de conclusie in Engeland waar wordt aangenomen dat de egelpopulatie op het platteland de afgelopen 20 jaar wel met 50% is afgenomen en die in dorpen en steden met een derde. Het intensieve verkeer, het opwerpen van barrières in bijvoorbeeld tuinen en het ontbreken van netwerken zoals aaneengesloten heggen maken het egels almaar moeilijker. In gebieden met intensieve landbouw of in de aangeharkte en bestrate tuintjes valt ook weinig voedsel of nestgelegenheid te vinden. Kortom, tijd om voor de egel in actie te komen. Zo is er in Nederland de egelwerkgroep en is in Engeland een campagne voor de egels opgezet. Meer heggen voor de hedgehog. Kijk eens naar deze uitnodigende website met veel informatie en suggesties voor actie. Overigens zijn deze acties niet alleen goed voor de egel, maar veel andere diersoorten hebben er baat bij.
|
|
Boomplantprogramma 2018-19
Het plantseizoen 2018-19, het zevende jaar van samenwerking met de Fondation Yves Rocher, is voorspoedig en vol enthousiasme verlopen. De komende weken zal er aan het jaarlijkse verslag gewerkt worden. We rekenen erop dat we dit voorjaar of zomer bezoek uit Frankrijk krijgen om de resultaten te bekijken en de mogelijkheden voor toekomstige samenwerking te bespreken. Hopelijk kunnen we in onze volgende nieuwsbrief hierover duidelijkheid verschaffen.
Een deel van de aanplant gebeurt tijdens de jaarlijkse boomplantdagen. Frankrijk kent men geen landelijke boomplantdag maar planten scholieren wel bomen. Zie hier een beeld van een boomplantdag in Frankrijk georganiseerd door PROM’HAIES een actieve zusterorganisatie in Zuidwest Frankrijk.
Aan 't werk tijdens de jaarlijkse Boomplantdag in Nijmegen. |
|
Heggenvlechten winter 2018-19
Het was een druk seizoen heggenvlechten met activiteiten op alle fronten: cursussen, kampioenschappen, buitenlandse evenementen, vereniging en gilde en de aankondiging van een ‘nieuwe’ traditionele vlechtstijl. Een kort verslag over cursussen en handleiding, kampioenschappen, de Vereniging voor heggenvlechten en het Gilde van heggenvlechters en een mogelijk nieuwe vlechtstijl. |
|
Projecten
Op de lijst van projecten staan 2 inventarisaties. Recent zijn we, in opdracht van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap, gestart met de inventarisatie Maasheggen Gennep-Bergen. Het project Bomen met betekenis in de Waaluiterwaarden in opdracht van de stichting Onze Waal is afgesloten met het planten van 10 markante bomen op enkele bijzondere plekken. Zo bijvoorbeeld een mooie zomereik in de Millingerwaard bij het bomenmonument, dat bestaat uit de stammen van zomereiken die ruim 8.000 jaar geleden langs de rivier groeiden en onder het zand van de rivier bewaard bleven. Op de Vijverberg bij Tiel met prachtig uitzicht over de Waal hebben we met wethouder Carla Kreuk twee prachtige meerstammige, autochtone fladderiepen geplant. Over zijn bijzondere tocht door de Waaluiterwaarden schreef Lex Roeleveld een persoonlijk verhaal. Lees het artikel hier.
Planten van een fladderiep op de Vijverberg bij Tiel.
|
|
Internationaal
In deze bijdrage aandacht voor:
- Heggenvlechtevenement Frankrijk 6-9 maart 2019;
- Ein Leben für die Wallhecke – Georg Müller;
- Nog een handleiding over beheer van heggen;
- Heggen in nieuwe functies – de pluimveehouderij;
- Heggenvlechters en zeismaaien.
|
|
Immaterieel erfgoed
Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN)
Onze stichting onderhoudt nauwe contacten met het KIEN. Contactdagen worden bezocht en binnenkort worden de evaluatie van het 2e Erfgoedzorgplan en de plannen voor komende jaren ingediend. Momenteel worden ook de plannen uitgewerkt om komend seizoen naast een herziene uitgave van de handleiding heggenvlechten en haagleiden een instructievideo heggenvlechten te maken.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE)
De RCE heeft in de digitale tijdlijn Nederland Kavelland de ontwikkelingen in het Nederlandse kavellandschap van 9000 v. Chr. tot nu in beeld gebracht. Met korte filmpjes wordt bovendien in beeld gebracht wat er van een tijdsperiode in het huidige landschap nog zichtbaar is. Een hele mooie bron van informatie en inspiratie. Heg & Landschap heeft hieraan een kleine bijdrage geleverd met de gevlochten heg als ondoordringbare afscheiding. Het is wel goed zoeken want van de gemaakte opnames is slechts een flits te zien in filmpje 8 (1850).
|
|
Nieuws van de lokale groepen
Ruim 2 maanden na de vorige nieuwsbrief hebben nog niet alle groepen een nieuw verhaal. Lees hieronder de verslagen die we van enkele groepen ontvangen hebben.
Heggenvlechtbrigade Lingewaard Natuurlijk
Hans van Berlo
Het afgelopen vlechtseizoen is de heggenvlechtbrigade in de gemeente Lingewaard weer actief geweest met het vlechten van een struweelheg van ongeveer 200 meter bij Kasteel Doornenburg. Inmiddels is ongeveer 140 meter gevlochten.
|
|
Behoud Groen Erfgoed Harmelen
Martijn Schippers
Het voorjaar is begonnen! De zon schijnt volop en het land is droog. De koeien lopen in de wei en (water)vogels zijn bezig met het maken van nesten. Afgelopen winter hebben we ons meer dan 40 dagen bezig gehouden met het vrijwillig onderhoud van ruim 200 knotbomen, hakhoutstoven en hebben we circa 75 meter heg gevlochten.
|
|
Heggenvlechtbrigade Overijssel
Kristianne van der Put
Er werd onder meer 100 meter heg gevlochten op de Graasboerderij in Gaasterland. De boeren van de graasboerderij hebben dit voorjaar 400 meter nieuwe autochtone voederhaag aangeplant met als doel deze te vlechten. Gewoon, op eigen initiatief, dwars door een weiland!
|
|
Stichting Heg en Haag, werkgroep Brummen e.o.
René Rijks
De werkgroep Heg en Haag kan tevreden terugkijken op het afgesloten vlechtseizoen. Voor het tweede achtereenvolgende jaar hebben we een cursus heggenvlechten gegeven. Van het vorig cursusseizoen hebben alle cursisten zich meerdere keren laten zien bij activiteiten van de werkgroep. In enkele cursusdagen hebben we daardoor tientallen meters heg kunnen vlechten.
|
|
Stichting Maasheggen Balgoij
Rico Ariens
Terugkijkend op de afgelopen jaren kunnen we concluderen dat het heggenlandschap in Balgoij sterk is verbeterd in kwaliteit, zowel ecologisch als esthetisch. Vele vrijwilligers hebben hun energie gestoken om het landschap weer smoel te laten krijgen.
|
|
Tot slot
Heb je op- of aanmerkingen over deze nieuwsbrief, laat ons dat dan weten. Stuur hem door naar collega’s, vrienden en kennissen die mogelijk geïnteresseerd zijn.
De volgende Heg & Landschap nieuwsbrief staat gepland voor september 2019. Mocht je een bijdrage willen leveren in de vorm van een kalenderpunt, mededeling, bijzondere waarneming of ervaring, laat ons dat dan weten. Stuur een of meer foto’s mee die vrij zijn van copyright, als jpg en tenminste 500 Kb grootte.
De fotobijdragen in dit nummer zijn van: Hans van Berlo, Piet Duindam, Martijn Schippers, Rico Ariens, Kristianne van der Put, René Rijks, Peter Ceelen, Robert Ceelen en Lex Roeleveld.
Lex Roeleveld,
namens de stichting Heg & Landschap
N.B.
Kreeg je deze nieuwsbrief van iemand doorgestuurd en wil je hem voortaan ook direct zelf ontvangen? Meld je dan hier aan. Klik hier en vul je gegevens in (emailadres, voor- en achternaam).
|
|
De geelgors (Emberiza citrinella) is kenmerkend voor een kleinschalige, afwisselende omgeving van akkers en weiden, doorkruist met heggen en houtwallen. Het aantal geelgorzen is de afgelopen decennia sterk gedaald door ruilverkaveling en verschraling van hun leefgebied. De geelgors staat symbool voor de missie van de Stichting Heg & Landschap: uitbreiding en goed beheer van heggen in een natuurrijk,
renderend cultuurlandschap.
|
|
|
|
